وب 2.0

وب در ابتدای ایجاد در سال‌های اولیه دهه 1990 میلادی/1370 شمسی، بیشتر به یک کتابخانه بزرگ دیجیتال شباهت داشت. با این تفاوت که محتوای دیجیتالی شده کتابخانه وب – که در ابتدا فقط متن بود و به مرور تصویر، صوت و فیلم به آن اضافه شد – قابلیت پیوند درون متنی (لینک) محتواها به یکدیگر را داشت.

با این وجود این وب که اکنون از آن با نام وب 1.0 یاد می‌شود، صرفاً یک‌سویه بود و قابلیت تعامل با مخاطب را نداشت. از اینرو آنرا «وب صرفاً خواندنی»[1] می‌نامیدند که در آن تنها صاحبان سایت می‌توانستند محتوایی را منتشر کنند و مخاطبان فقط خواننده آن بودند. این موضوع وب را عملاً تبدیل به یک کتابخانه همه‌جا و همه‌وقت کرده بود.

اما از آغاز دهه 2000 میلادی/1380 شمسی، تحول نگرشی و فنی در توسعه وب ایجاد شد که نتیجه آن پدید آمدن وب 2.0 شد. در این تحول، قابلیت تعامل کاربران با محتوا اضافه شد. نخستین بروز از این نگرش، پدید آمدن امکان «نظر» (کامنت) زیر محتوای وب بود.

شکل 1: پایگاه اینترنتی «The Open Diary» به عنوان یک دفترچه خاطرات آنلاین، نخستین سایتی بود که در سال 1377/1998 قابلیت ارسال «نظر» و تولید محتوا توسط کاربران را راه‌اندازی کرد.[2]

به مرور قابلیت‌های تعاملی دیگری نظیر پسند (لایک) و ویرایش (ادیت) محتوا توسط کاربران نیز اضافه شد. همچنین با ظهور وبلاگ‌ها و رسانه‌های اجتماعی، ابزار تولید محتوا نیز از انحصار صاحبان سایت‌ها خارج شده و استفاده از آن میان کاربران عمومی و آسان شد. از اینرو وب 2.0، «وب خواندنی-نوشتنی»[3] نامیده می‌شود.

براین‌اساس پیدایش رسانه‌های اجتماعی و تعاملی شدن وب، منجر به جهش آن از یک کتابخانه دیجیتال به جامعه مجازی شد.

شکل 2: سیر تحولات وب از حیث محتوا (تحول وب 2.0 منجر به نجات وب 1.0 از سیر نزولی بهره‌وری آن شد)

[1] Read-only web

[2] https://www.nytimes.com/2013/09/22/magazine/no-comments.html

[3] Read-write web