آزارگری در فضای مجازی

آزارگری در اینترنت نوعی رفتار خشونت‌آمیز یا آزاردهنده است که می‌تواند تأثیرات جدی بر قربانیان داشته باشد؛ از جمله آسیب‌های روحی، احساس تنهایی و افسردگی و حتی خودکشی. این آزارگری‌ها می‌تواند شامل مواردی مانند توهین، تهدید، انتشار اطلاعات نادرست، یا ایجاد رعب و وحشت باشد.

B       انواع آزارگری در فضای مجازی

هر رابطه دو طرفه‌ای می‌تواند در مواقعی آزاردهنده و نامطلوب باشد. دو دوست، دو همکار و حتی دو همسر ممکن است در مواقعی از زندگی، طرف مقابل خود را با گفتار یا رفتاری ناپسند اذیت کنند. توجه به سالم بودن رابطه از جمله اخلاقی‌ترین شرایط یک ارتباط پایدار است. مکاتب اخلاقی مختلف، رویکرد مشترکی در انذار دادن نسبت به انواع آزارگری‌ها دارند. «ناسزاگویی»، «استهزا»، «غیبت»، «تهمت» و «تجسس» از جمله موارد مهم آزار و اذیت زبانی در اخلاق اسلامی است که در آیات قرآن و روایات معصومان (ع) نکوهش شده است:

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید؛ نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند؛ و نه زنانی زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند؛ و یکدیگر را مورد طعن و عیب جویی قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید» (سوره حجرات/ ۱۱ و ۱۲)

اگر در گذشته این آزارگری‌ها در ارتباطات حقیقی و حضوری رخ می‌داد، امروزه با پیشرفت فناوری‌های ارتباطی، دامنه انواع آزار و اذیت به خلوت‌های شخصی نیز کشیده شده است. تا جایی که سال‌هاست در محافل علمی برای توصیف انواع رفتار‌های آزاردهنده، توهین‌آمیز، خشونت‌بار، ارعاب، تهدید، تحقیر و تمسخر افراد با استفاده از اینترنت و موبایل از عبارت «قُلدری مجازی» (سایبربولینگ)[1] استفاده می‌شود.

البته بین آزارگری در زندگی حقیقی و قلدری مجازی تفاوت‌هایی وجود دارد. آزارگری در فضای مجازی می‌تواند به صورت ناشناس اتفاق بیفتد و دامنه آن به دلیل بی‌جسمی و بی‌مکانی فضای مجازی به افراد بسیار زیادی گسترش یابد. به همین ترتیب پناهگاه امنی هم در فضای مجازی برای در امان ماندن از آزارگری‌های مخرب وجود ندارد.

قلدری مجازی می‌تواند به وسیله‌ی ارسال رایانامه، پیامک یا به اشتراک‌گذاری محتوایی نادرست و غیرواقعی در گروه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی انجام شود. متأسفانه به دلیل گسترش ارتباطات مجازی و استفاده روزافزون از این فناوری‌ها، قلدری مجازی در میان جوانان و نوجوانان به‌خاطر شرایط احساسی و هیجانی خاص، امکان شیوع فراوان دارد. لذا توجه به برخی مبانی اخلاقی و تذکر به رعایت هنجارهای اخلاقی برای این گروه می‌تواند مفید باشد.

شکل 10: بازخوردهای منفی غیرمنصفانه و مغرضانه، حرف‌های رکیک و تمسخر از مصادیق آزارگری مجازی‌اند.

B       انگیزه‌های آزارگری مجازی

در تعالیم اسلامی، آزارگری در «خودکم‌بینی» و «ذلت نفس» ریشه دارد. فرد آزارگر خودش را نسبت به دیگران در مرتبه پایین‌تری از کمالات و فضایل می‌یابد و سعی می‌کند با توهین و تحقیر و … حسادت خود را التیام بخشد. چنان‌که پیامبر خدا (ص) می‌فرمایند: «زبون‌ترین مردم كسى است كه مردم را خوار كند.»[2] و امام هادی (ع) تأکید دارند: «از شرّ كسى كه خودش را سبك شمارد ایمن مباش»[3]

دقیقاً در نقطه مقابل این افراد، مؤمنان و افراد بهره‌مند از عقل الهی قرار دارند که در هیچ حالتی راضی به آزار دیگران نیستند. از امام سجاد (ع) نقل است که: «آزار نرساندن، از كمال خِرَد است و در دنیا و آخرت، مایه راحتى تن است.»[4] و در حدیثی مشهور، پیامبر اکرم (ص) شرط مسلمانی را در امان بودن مسلمانان از دست و زبان فرد دانسته‌اند. (المُسلِمُ مَن سَلِمَ المُسلمونَ مِن لِسانِهِ و یدِهِ)[5]

پس برای پیشگیری از بروز «آزارگری» در افراد باید به تقویت مؤلفه‌های «خودشناسی» و «عزت نفس» در آنان بپردازیم. انسانی که خودش را بنده‌ای از بندگان خدا بداند و فراز و فرودهای مسیر زندگی را مشیت الهی و اسباب آزمایش و رشد خودش بشمارد، با دیگر انسان‌ها از در محبت وارد می‌شود و دردهای شخصی خودش را با انتقام گرفتن از دیگران التیام نمی‌دهد.

B       مواجهه اخلاقی با آزارگری مجازی

پژوهش‌های نشان می‌دهد که با وجود همه آموزش‌ها و پیشگیری‌ها، باز هم قلدری مجازی رخ می‌دهد. چه توصیه‌های اخلاقی برای مواجهه با انواع آزارگری‌ها در فضای مجازی وجود دارد؟ این نکته‌های مهم را والدین و مربیان باید بدانند و به نوجوانان هم بیاموزند:

C نادیده گرفتن آزارگر توسط قربانی

هدف بسیاری از پیام‌گذاران مخرب و ناشناس در صفحات عمومی که به آن‌ها ترول[6] یا «اوباش مجازی» گفته می‌شود، جلب توجه و منحرف کردن بحث و موضوع است. توجه نشان دادن، پاسخ دادن و وارد هرگونه بحث دو طرفه شدن با این افراد نشانه پیروزی آنان و شکست ذهنی و روانی شماست. پس به عنوان «دستورالعمل شماره 1»، بهتر است فرد قربانی قلدری مجازی، آن‌ها را کاملاً نادیده بگیرد و در صورت امکان دسترسی افراد آزارگر به صفحات شخصی را مسدود کند.

C نادیده نگرفتن آزارگر توسط دیگران

کسانی که در یک محفل مجازی، شاهد آزارگری دیگران هستند به هیچ‌وجه نباید آن را نادیده بگیرید و متناسب با شأن و جایگاه خود در آن گروه، باید به آزارگر تذکر بدهند. حمایت آشکار از قربانی و راهنمایی او برای عمل به «دستورالعمل شماره 1»، یعنی نادیده گرفتن فرد قلدر، هم وظیفه حامیان است.

اگر مزاحمت به صورت خصوصی برای کسی اتفاق می‌افتد، هرچند توصیه ابتدایی همان نادیده گرفتن است، اما ادامه‌دار شدن این آزارگری باید جدی گرفته شود. اگر بی‌توجهی و مسدودسازی جواب نداد، لازم است که این موضوع با نزدیکان در میان گذاشته و مشورت شود. البته برای طرح شکایت و دعوی قانونی در انتهای این مسیر باید مستندات قلدری مجازی ذخیره شده باشد.

C زمینه‌سازی نکردن

هر چند درباره نقش قربانیان در قلدری مجازی نظرات مختلفی وجود دارد؛ اما احتیاط شرط عقل است و اگر کسی می‌خواهد مورد تحقیر، تمسخر، فحاشی، تهدید و … آزارگران قرار نگیرد بهتر است مراقب «حریم خصوصی» خود باشد و از حضور، برقراری ارتباط و فعالیت در گروه‌های نابهنجار پرهیز کند. ارتباطات اینترنتی با غریبه‌ها و «دوستی‌های مجازی» که بدون توجه به امکان جعلی بودن هویت طرفین شکل می‌گیرد، از جمله زمینه‌های خطرساز برای آزاردیدن در فضای مجازی است.

از «خودافشاگری» غیرضروری در جمع‌های عمومی و ارتباطات خصوصی باید اجتناب شود. دلیلی ندارد افراد اسم و تصاویر واقعی، نشانی منزل و مختصات شغلی، علایق و نظرات شخصی خود را هر جایی بازگو کنند. این ردپاهای دیجیتال خوراک خوبی برای آزارگران فراهم می‌کند.

C پناهگاه بودن

یک پدر، مادر یا معلم، ضروری است فرزندان و شاگردان خود را نسبت به این مشکل فراگیر مجازی آگاه کند. همچنین در گفتگوهای صمیمانه و خصوصی به آنان اعلام شود که همیشه می‌توانند درباره مشکلاتشان در فضای مجازی با حامیان خود حرف بزنند. بچه‌ها باید از قبل برای موقعیت‌های اضطراری آمادگی داشته باشند.

حامیان باید به‌خاطر داشته باشند که در هنگام مراجعه نوجوانان به آنها و طرح مسائلی از این دست، ملامت و سرزنش آنان کمکی به حل مسئله نمی‌کند. بچه‌ها در زمان گرفتار شدن در دام قلدری مجازی، بیش از هر چیز به قوت قلب و آرامش نیاز دارند تا بتوانند به‌ دور از هیجانات لحظه‌ای، تصمیمی عاقلانه اتخاذ کنند. بهتر است ابتدا از آنان به‌خاطر اعتمادشان تشکر شود و اطمینان بیابند که با تمام توان و رعایت محرمانگی مشکلشان پیگیری خواهد شد. در ادامه هم باید گام به گام مراحل ذکر شده در بالا را با مشارکت حامیان طی کنند.

B       مواجهه قانونی با آزارگری مجازی

حمایت از اطفال و نوجوانان در فضای مجازی، در شاخه‌های گوناگون حقوقی اعم از کیفری و مدنی، هم از منظر انحرافات و جرائم ارتکابی و به عبارتی بزهکاری ایشان و هم از منظر نقض حقوق و به‌ویژه بزه‌دیدگی آن‌ها به عنوان گروه‌های آسیب‌پذیر و در معرض خطر جلوه می‌یابد که عموماً نیز سیاست‌های متمایزی را نسبت به سایر شهروندان با خود به همراه دارد. در حقوق ایران، در پرتو ماده (1) کنوانسیون حقوق کودک مصوب 1368/1989 و به تصریح ماده (1) قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399، طفل به فردی که به سن بلوغ شرعی نرسیده و نوجوان به فرد بالغ زیر هجده سال تمام شمسی گفته می‌شود که هر دو گروه‌ با ضوابطی عموماً مشابه، مورد حمایت قانون‌گذار قرار گرفته‌اند.

آسیب‌رسانی به اطفال و نوجوانان در فضای مجازی عموماً با انجام رفتارهایی همچون نقض حریم خصوصی و به‌ویژه حق بر تصویر، آزارگری مجازی در قالب قلدری، سوءاستفاده جنسی، مزاحمت و تعقیب مجازی همراه با اخاذی رخ می‌دهد. هرچند این رفتارها ممکن است در حقوق ایران عیناً با همین عناوین یافت نشود، اما مجموعه‌ای از مقررات را می‌توان در راستای مقابله با بزه‌دیدگی اطفال و نوجوانان در فضای مجازی پیدا کرد.

C قوانین اختصاصی حمایت از اطفال و نوجوانان در فضای مجازی

• ماده (10) قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399 که مشتمل بر جرائم آزارگری جنسی، هرزه‌نگاری و در اختیارقراردادن محتوای مستهجن یا مبتذل برای اطفال و نوجوانان است:

هركس نسبت به طفل یا نوجوان مرتكب آزار یا سوء استفاده جنسی شود، در صورتی كه مشمول مجازات حد نباشد با درنظرگرفتن شرایطی مانند وضعیت بزه‌دیده، شرایط مرتكب و آثار جرم، به ترتیب زیر مجازات می‌شود: (1 – 4) …

5– بهره‌ كشی جنسی از طفل و نوجوان از طریق عرضه، در اختیار گرفتن، وادار یا اجیر كردن برای هرزه‌نگاری یا سوء استفاده جنسی به مجازات حبس درجه پنج قانون مجازات اسلامی؛

6– در دسترس قرار دادن یا ارائه محتوا یا اثر مستهجن یا مبتذل به طفل یا نوجوان به یك یا چند مجازات درجه هشت قانون مجازات اسلامی؛

7– استفاده از طفل و نوجوان برای تهیه، تولید، توزیع، تكثیر، نمایش، فروش و نگهداری آثار سمعی و بصری مستهجن یا مبتذل، حسب مورد به میانگین حداقل و حداكثر تا حداكثر مجازات مقرر در قانون مربوط؛

8– واردات، صادرات، تكثیر، انتشار، عرضه، معامله یا بارگذاری محتوا یا اثر مستهجن یا مبتذل كه در آنها از اطفال و نوجوانان بهره‌ گیری شده و یا حمل و نگهداری آنها به یكی از مجازات‌های درجه شش قانون مجازات اسلامی؛

9– برقراری ارتباط با طفل و نوجوان در فضای مجازی به ‌منظور هرگونه آزار جنسی یا ارتباط جنسی نامشروع به یكی از مجازات‌های درجه شش قانون مجازات اسلامی.

• در ماده (14) قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399، تسهیل خودکشی طفل یا نوجوان مورد جرم‌انگاری قرار گرفته است که می‌تواند تحریک و تسهیل از طریق فضای مجازی در اثر آزارگری‌های مقرر در ماده قبل را نیز شامل شود:

هركس به هر نحو موجبات ارتكاب به خودكشی طفل یا نوجوان را فراهم آورد یا تسهیل كند و مشمول مقررات حد یا قصاص نشود، علاوه بر پرداخت دیه طبق مقررات، حسب مورد به ترتیب زیر مجازات می‌شود:

الف) هرگاه رفتار مرتكب، موجب خودكشی منجر به فوت طفل و نوجوان شود، به مجازات حبس درجه پنج قانون مجازات اسلامی؛

ب) هرگاه اقدامات مرتكب موجب فوت طفل و نوجوان نشود، ولی منجر به ورود آسیب جسمی یا روانی به طفل و نوجوان شود به مجازات حبس درجه شش قانون مجازات اسلامی؛

پ) هرگاه اقدامات مرتكب مؤثر واقع نشود، به مجازات ‌حبس درجه هشت قانون مجازات اسلامی.

• در ماده (19) قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399، حفاظت از اطلاعات اطفال و نوجوانان، اعم از آنکه بزهکار یا بزه‌دیده واقع شوند، تصریح شده است:

هركس هویت یا اطلاعات و اسرار طفل یا نوجوان بزه‌دیده یا در وضعیت مخاطره‌‌آمیز را افشا و یا جزئیات جرم ارتكابی توسط طفل و نوجوان یا علیه وی را از طریق رسانه‌های گروهی و یا با توزیع، تكثیر، انتشار و نمایش فیلم یا عكس و مانند آن تشریح كند، به‌ گونه‌ای كه موجب تجری دیگران، اشاعه جرم، آموزش شیوه ارتكاب آن یا بروز هرگونه ضرر یا آسیب به طفل یا نوجوان یا خانواده وی شود، به مجازات حبس درجه شش قانون مجازات اسلامی محكوم می‌شود.

• ماده (619) ‌كتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (‌تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) مصوب 1375، به مزاحمت برای اطفال در اماکن عمومی می‌پردازد که باتوجه به ورود فناوری‌های نوین و تسری اماکن عمومی به فضاهای عمومی فضای مجازی، برخی این ماده را قابل تسری به مزاحمت در فضای مجازی نیز می‌دانند:

هركس در اماكن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حركات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید‌ به حبس از دو تا شش ماه و تا (74) ضربه شلاق محكوم خواهد شد.

• تبصره (3) بند «ب» ماده (3) قانون نحوه مجازات اشخاصی كه در امور سمعی و بصری فعالیت‌های غیرمجاز می‌نمایند مصوب 1386 نیز درخصوص تشدید مجازات جرائم مرتبط با محتوای مبتذل و مستهجن از طریق بکارگیری اطفال مقرر شده است:

استفاده از صغار برای نگهداری، نمایش، عرضه، فروش و تكثیر نوارها و لوح‌های فشرده غیرمجاز موضوع این قانون موجب اعمال حداكثر مجازات‌های مقرر برای عامل خواهد بود.

• درنهایت، مواد (57) و (58) شیوه‌نامه مراقبت موقت از كودكان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب 1402 که در راستای اجرایی‌سازی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب 1392 و آیین‌نامه آن تدوین یافته است، در اقدامی مثبت بر مراقبت طفل در فضای مجازی و ممنوعیت انتشار اطلاعات و بویژه تصاویر اطفال و نوجوانان به سرپرستی گرفته شده توسط میزبان تاکید نموده است که شایسته است این قاعده در خصوص تمامی اطفال و نوجوانان و به عنوان تکلیف والدین نیز مورد توجه قانون‌گذار قرار گیرد:

ماده 57– خانواده میزبان باید در فضای واقعی یا مجازی از كودك و نوجوان مراقبت نماید و در صورت مواجهه با هرگونه مورد مشكوك، وضعیت مخاطره آمیز، حوادث خاص نظیر فوت، بیماری شدید، ناهنجاری‌های رفتاری و مشكلات عاطفی در مورد كودك و نوجوان، آن را فوراً به كارشناس بهزیستی یا مددكار اجتماعی مؤسسه مراقبت خانواده محور مربوط اطلاع دهد و موضوع را در سامانه ثبت كند.

ماده 58– خانواده میزبان باید از هرگونه افشای مشخصات و اطلاعات كودك و نوجوان در فضای مجازی یا از هرگونه به كارگیری تصاویر وی در رسانه‌های اجتماعی، برای كسب درآمد خودداری نماید.

C قوانین عمومی منجر به حمایت از اطفال و نوجوانان در فضای مجازی

در کنار قوانین فوق که به طور اختصاصی به حمایت از اطفال و نوجوانان به‌ویژه در فضای مجازی می‌پردازد، می‌توان به سایر جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی اشاره داشت که حکم آنها شامل اطفال و نوجوانان نیز می‌گردد:

• مواد (14) تا (18) قانون جرائم رایانه‌ای مصوب 1388 به خوبی جرائم مرتبط با محتوای مستجهن و مبتذل و هتک حیثیت اشخاص از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات را مقرر می‌دارد که به شرح ذیل است:

ماده 14– هركس به وسیله سامانه‌های رایانه‎ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله كند یا به قصد تجارت یا افساد تولید یا ذخیره یا نگهداری كند، به حبس از نود و یك روز تا دو سال یا جزای نقدی یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.

تبصره 1– ارتكاب اعمال فوق در خصوص محتویات مبتذل موجب محكومیت به حداقل یكی از مجازاتهای فوق می‌شود.

محتویات و آثار مبتذل به آثاری اطلاق می‌گردد كه دارای صحنه‌ها و صور قبیحه باشد.

تبصره 2– هرگاه محتویات مستهجن به كمتر از ده نفر ارسال شود، مرتكب به جزای نقدی محكوم خواهد شد.

تبصره 3– چنانچه مرتكب اعمال مذكور در این ماده را حرفۀ خود قرار داده باشد یا به طور سازمان یافته مرتكب شود، چنانچه مفسد فی الارض شناخته نشود، به حداكثر هر دو مجازات مقرر در این ماده محكوم خواهد شد.

تبصره 4– محتویات مستهجن به تصویر، صوت یا متن واقعی یا غیرواقعی یا متنی اطلاق می‌شود كه بیانگر برهنگی كامل زن یا مرد [و …] است.

ماده 15– هركس از طریق سامانه‌های رایانه‎ای یا مخابراتی یا حامل‎های داده مرتكب اعمال زیر شود، به ترتیب زیر مجازات خواهد شد:

الف) چنانچه به منظور دستیابی افراد به محتویات مستهجن، آن‌ها را تحریك، ترغیب، تهدید یا تطمیع كند یا فریب دهد یا شیوه دستیابی به آنها را تسهیل نموده یا آموزش دهد، به حبس از نود و یك روز تا یك سال یا جزای نقدی یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.

ب) چنانچه افراد را به ارتكاب جرائم منافی عفت یا استعمال مواد مخدر یا روان‌گردان یا خودكشی یا انحرافات جنسی یا اعمال خشونت‎آمیز تحریك یا ترغیب یا تهدید یا دعوت كرده یا فریب دهد یا شیوه ارتكاب یا استعمال آنها را تسهیل كند یا آموزش دهد، به حبس از نود و یك روز تا یك سال یا جزای نقدی یا هر دو مجازات محكوم می‌شود.

ماده 16– هركس به وسیله سامانه‎های رایانه‎ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف كند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر كند، به نحوی كه عرفاً موجب هتك حیثیت او شود، به حبس از نود و یك روز تا دو سال یا جزای نقدی یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.

تبصره– چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتكب به حداكثر هر دو مجازات مقرر محكوم خواهد شد.

ماده 17– هر كس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر كند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی كه منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتك حیثیت او شود، به حبس از نود و یك روز تا دو سال یا جزای نقدی یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.

ماده 18– هركس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اكاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینكه از طریق یاد شده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (درصورت امكان)، به حبس از نود و یك روز تا دو سال یا جزای نقدی یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.

• در نهایت، در مواد (3) تا (5) قانون نحوه مجازات اشخاصی كه در امور سمعی و بصری فعالیت‌های غیرمجاز می‌نمایند مصوب 1386 نیز به عنوان اولین قانون کیفری مرتبط با جرائم فضای مجازی در ایران، به طور خاص به جرائم مرتبط با محتوای مبتذل و مستهجن یعنی تولید، توزیع، تکثیر آنها پرداخته است:

ماده 5– مرتكبان جرائم زیر به دو تا پنج سال حبس و ده سال محرومیت از حقوق اجتماعی و هفتاد و چهار ضربه شلاق محكوم می‌شوند:

الف– وسیله تهدید قرار دادن آثار مستهجن به منظور سوء استفاده جنسی، اخاذی، جلوگیری از احقاق حق یا هر منظور نامشروع و غیرقانونی دیگر.

ب– تهیه فیلم یا عكس از محل‌هایی كه اختصاصی بانوان بوده و آنها فاقد پوشش مناسب می‌باشند یا تكثیر و توزیع آن.

ج– تهیه مخفیانه فیلم یا عكس مبتذل از مراسم خانوادگی و اختصاصی دیگران و تكثیر و توزیع آن.

C حمایت از اعلام جرائم نسبت به اطفال و نوجوانان در فضای مجازی

علاوه بر مقرراتی که گذشت، از منظر دادرسی کیفری یعنی جهات اعلام جرم، شروع به تعقیب و رسیدگی به جرائم علیه اطفال و نوجوانان، مواد زیر بایستی مورد توجه والدین، سرپرستان قانونی و اشخاصی که وظیفه نگهداری و تربیت اطفال و نوجوانان را برعهده دارند، قرار گیرد:

• ماده (17) قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399:

هركس از وقوع جرم یا شروع به آن یا خطر شدید و قریب‌‌الوقوع علیه طفل یا نوجوانی مطلع بوده یا شاهد وقوع آن باشد و با وجود توانایی اعلام و گزارش به مقامات یا مراجع صلاحیتدار و كمك طلبیدن از آنها از این امر خودداری كند یا در صورت عدم دسترسی به این مقامات و مراجع و یا عدم تأثیر دخالت آنها در رفع تجاوز و خطر، از اقدامات فوری و متناسب برای جلوگیری از وقوع خطر و یا تشدید نتیجه آن امتناع كند، مشروط بر اینكه با این اقدام، خطری مشابه یا شدیدتر و یا خطر كمتر قابل توجهی متوجه خود او یا دیگران نشود، به یكی از مجازات‌های درجه شش قانون مجازات اسلامی محكوم می‌شود.

• ماده 31 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399:

تمام جرائم موضوع این قانون جنبه عمومی داشته و بدون شكایت شاكی خصوصی قابل تعقیب می‌باشد و در صورت گذشت شاكی خصوصی تعقیب موقوف نخواهد شد.

[1] Cyberbullying

[2] «أذَلُّ الناسِ مَن أهانَ الناسَ» (بحارالانوار ج75، ص142، ح2)

[3] «مَن هانَت عَلَیهِ نَفسُهُ فَلا تَأمَن شَرَّهُ» (تحف العقول، ص483)

[4] «كَفُّ الأَذى‌ مِن كَمالِ العَقلِ، وَ فیهِ راحَةُ البَدَنِ عاجِلاً وَ آجِلاً» (تحف العقول، ص283)

[5] كنز العمّال، ص738

[6] Troll