استاد محمدرضا حشمتی مدرس دانشگاه و سردبیر سابق ماهنامه رشد معلم و پیشکسوت حوزه تربیت معلم در اولین نشست تخصصی ابری‌شهر با موضوع اصول طراحی آموزشی و تدوین درسنامه‌های سواد فضای مجازی به بیان نکاتی در این زمینه پرداخت./
استاد حشمتی در ابتدا به بیان تعریف و توضیح طراحی آموزشی پرداخت و گفت: طراحی آموزشی عبارت است از مهم ترین اقداماتی که باید معلم برای یاددهی مؤثر و لذت بخش برای دانش آموز داشته باشد.
برای شبیه سازی طراحی آموزی می‌گوییم طراحی آموزشی یک سفر یادگیری است. سفر دارای مبدأ و مقصد و مسیری بین این دو است. مقصد در طراحی آموزشی همان اهداف ماست که در ادبیات برنامه ملی آموزشی و اسناد بالادستی از آن به “شایستگی‌ها” تعبیر می‌شود. وقتی صحبت از شایستگی می‌شود یعنی به صرف دانش‌افزایی اکتفا نمی‌شود.
مسیری که در رسیدن به این مقصد انتخاب می‌شود بسیار اهمیت دارد. چرا که ما برای این که بخواهیم متربیان به مقصد برسند باید تمهیداتی بیندشیم. ما باید برای فرآیند یادگیری خود سناریو داشته باشیم و صحنهپرداز محیط یادگیری باشیم. صحنهپرداز یعنی کارگردان و کارگردان کسی است که به همه جزئیات توجه می‌کند. به عبارتی درسنامه‌های ما و طرح یادگیری‌های ما باید به تمام جزئیات توجه کند.
وی در ادامه به بیان نقش معلم در این زمینه اشاره کرد و گفت: کل قصه این است که براساس آن‌چه در سند برنامه درسی ملی نگاشته شده است معلم طراح، تدوین‌گر، مجری و ارزیاب برنامه‌درسی در سطح کلاس و مدرسه است. یعنی معلم برای طراحی باید هم دانش لازم را داشته باشد و هم با فنون تدریس آشنا باشد و روش‌های فعال نمودن تدریس را بداند و هم از شیوه‌های ارزشیابی آگاهی داشته باشد.
بر این اساس برای زنده بودن ارائه درس، لازم است اهدافمان را در قالب شایستگی بنویسیم. ما انتظارمان این است که بچه‌ها بتوانند تولید ذهنی داشته باشند. این انتظار به ما کمک می‌کند تا اقدامات لازم را انجام دهیم. در این امر وقتی از طراحی معکوس استفاده می‌کنیم و در ابتدا اهداف را مشخص می‌نماییم، خود به خود به ارزشیابی می‌رسیم.
پس زمان طراحی بهترین وقتی است که می‌توانیم نسبت به اینکه بدانیم ارزشیابی ما در سطح دانش چگونه باشد، در سطح درک و فهم چگونه باشد و در سطح کاربرد چگونه باشد، توجه داشته باشیم.
استاد حشمتی همچنبن در ادامه به بیان اهمیت شروع خوب در تدریس پرداخت و اذعان داشت: نکته دوم بهره‌گیری از یک شروع خوب در ابتدای تدریس است. هدف از شروع خوب این است که متربیان را وارد فضای بحث کنیم.
امروزه در درس سواد رسانه‌ای لازم است در شروع بحث و طراحی آموزشی به پیش دانسته‌های دانش آموزان توجه کنیم. تا هم از از سطح فهم متربیان آگاه شویم و هم اگر کج فهمی یا بد فهمی در یادگیری آن‌ها شکل گرفته است آن را اصلاح کنیم.
وی در آخر نکاتی پیرامون روش “م-م-ی” بیان کرده و گفت: یکی از روش‌های این مساله روش “م-م-ی” است. میم اول مربوط می‌شود به بخش پیش دانسته‌ها که چه می‌دانم. موضوع را می‌نویسم و مواردی که بچه‌ها می‌گویند را روی تابلو می‌نویسم. میم دوم می‌شود چه می‌خواهم بدانم. در این مرحله دانش آموز می‌گوید من دوست دارم این‌ها را هم از معلم یاد بگیرم. در این‌جا باز هم اهمیت دانش موضوعی معلم خودش را نشان می‌دهد. یاء آخر هم به معنی یادگرفتن است که در بخش ارزشیابی استفاده می‌شود. این در حقیقت ترجمه شده روش KWL است.
اطلاع از پیش دانسته ها به ما کمک می‌کند تا بدانیم که نقطه شروع بحثم را کجا بگذاریم.
در آخر باید به این نکته توجه داشت که برنامه درسی در کلاس درس جان می‌گیرد. ما به صورت ذهنی برنامه‌ریزی می‌کنیم. ولی با موجود زنده و فعال سروکار داریم و باید شروع را متناسب با سطح اطلاعات و آمادگی آن‌ها برقرارکنیم.
این نشست از سلسله نشست‌های تخصصی دورۀ تخصصی مربیگری سواد فضای مجازی ابری‌شهر در عصر روز دوشنبه هفدهم اردیبهشت ماه 1403 و با حضور جمعی از نخبگان تعلیم و تربیت از سراسر کشور به صورت مجازی برگزار شد.
