مهندس علی تبریزی هم‌بنیان‌گذار استارت‌آپ «شهرمحتوا» و مدیر برنامه‌ریزی مرکز نوآوری فرهنگی اجتماعی حمپا در پنجمین نشست از دورۀ تخصصی مربیگری ابری‌شهر با موضوع راهنمای کاربردی استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی به بیان نکاتی در این زمینه پرداخت./
مهندس تبریزی سخنان خود را در ابتدا با سوالی از هوش مصنوعی آغاز کرد و گفت: من از آخرین نسخه Chat GPT پرسیدم که معلمان میخواهند بدانند که تو به چه درد آن‌ها می‌خوری لطفا توضیح بده.
هوش مصنوعی در پاسخ گفت: سلام! من یک مدل زبان بزرگ هستم توسط OpenAI آموزش دیده‌ام و می‌توانم به معلمان در زمینه‌های مختلف کمک کنم. اینجا چند نمونه از کاربردهای من برای معلمان آوزده شده است:
-
پاسخ به سوالات علمی و آموزشی:
می‌توانم به سوالات علمی، ریاضی، تاریخی، جغرافیایی و دیگر موضوعات پاسخ دهم.
می‌توانم مفاهیم پیچیده را به زبان ساده توضیح دهم.
-
تهیه محتوا:
می‌توانم در تهیه درس‌نامه‌ها، مقالات، جزوه‌ها و مطالب آموزشی کمک کنم.
می‌توانم مطالب به چندین زبان مختلف ترجمه کنم.
-
ایده‌پردازی و خلاقیت:
می‌توانم در ایجاد پروژه‌های خلاقانه، ایده‌پردازی و طراحی فعالیت‌های جذاب برای کلاس کمک کنم.
می‌توانم موضوعات جالب برای بحث و گفتگو در کلاس پیشنهاد کنم.
-
ارائه تمرینات و سوالات امتحانی:
می‌توانم تمرینات، سوالات امتحانی و مسابقات علمی طراحی کنم.
می‌توانم پاسخ‌های نمونه برای سوالات امتحانی ارائه دهم.
-
پیشتیبانی در تدریس آنلاین:
می‌توانم به معلمان در ایجاد محتوای دیجیتال و آموزشی از راه دور کمک کنم.
می‌توانم در ارائه منابع و ابزارهای آنلاین برای تدریس مؤثر مشاوره دهم.
-
اصلاح و ویرایش متون:
می‌توانم متون علمی و آموزشی را اصلاح و ویراش کنم.
می‌توانم در بهبود نگارش و روان‌خوانی متون کمک کنم.
-
پاسخ به سوالات دانش آموزان:
می‌توانم به سوالات دانش آموزان به صورت مستقیم پاسخ دهم و به آن‌ها در یادگیری کمک کنم.
با این امکانات، می‌توانم به عنوان یک دستیار هوشمند در کنار معلمان باشم و فرآیند تدریس و یاگیری را تسهیل کنم.
-
خلاصه نویسی و نکته برداری:
تصویری را به آن دادم و از آن خواستم تا خلاصه نکات آن را برای من بیان کند.
این تصویر یک اینفوگرافیک درباره ویژگی‌ها و نقش معلم از دیدگاه معلم را نمایش می‌دهد. این تصویر به مناسبت سالروز شهادت آیت الله مطهری و روز معلم طراحی شده و شامل 18 نکته و ویژگی اصلی درباره معلم‌ها ونقش آن‌ها در جامعه است.
خلاصه نکات موجود در این اینفوگرافیک به شرح زیر است:
1)نقش معلم در جامعه: معلم‌ها نقش اساسی در ساختن جامعه و تربیت نسل‌های آینده دارند.
2)تربیت دینی و اخلاقی: معلم‌ها باید علاوه بر آموزش علمی، به تربیت دینی و اخلاقی دانش آموزان نیز بپردازند.
3)الگوی دانش آموزان: معلم‌ها به عنوان الگوهای دانش آموزان باید دارای شخصیت و اخلاق برتر نیز بپردازند.
4)تعلیم و تربیت صحیح: معلم‌ها باید تعلیم و تربیت صحیح را در اولویت کارهای خود قرار دهند.
5)مشارکت فعال در امور تربیتی: معلم‌ها باید به صورت فعال در امور تربیتی و پرورشی دانش‌آموزان شرکت کنند.
6)ایجاد انگیزه در دانش آموزان: معلم‌ها باید بتوانند انگیزه و اشتیاق به یادگیری را در دانش آمزوان ایجاد کنند.
7)مهارت‌های تدریس: معلم‌ها باید مهارت‌های لازم برای تدریس را کسب کنند و به روز نگه دارند.
8)تعامل با والدین: معلم‌ها باید با والدین دانش آموزان در ارتباط باشند و همکاری کنند.
9)استفاده از روش‌های نوین آموزشی: معلم‌ها باید از روش‌ها و فناوری‌های جدید در آموزش استفاده کنند.
10)توجه به تفاوت‌های فردی: معلم‌ها باید به تفاوت‌های فردی دانش آموزان توجه کنند و آموزش را بر اساس این تفاوت‌ها تنظیم کنند.
11)تقویت اعتماد به نفس: معلم‌ها باید به تقویت اعتماد به نفس و خودباوری دانش آموزان کمک کنند.
12)ارتقای سطح دانش: معلم‌ها باید با محبت و احترام با دانش آموزان رفتار کنند.
13)محبت و احترام: معلم‌ها باید از تنبیه بدنی و روحی با دانش آموزان پرهیز کنند.
14)پرهیز از تنبیه: معلم‌ها باید همیشه در جهت ارتقای سطح دانش و معلومات خود تلاش کنند.
15)استقلال در تصمیم‌گیری: معلم‌ها باید دانش آموزان را به استقلال در تصمیم‌گیری و انتخاب‌های خود تشویق کنند.
16)تربیت اجتماعی: معلم‌ها باید دانش آموزان را برای زندگی اجتماعی و مشارکت در جامعه آماده کنند.
17)مسئولیت‌پذیری: معلم‌ها باید حس مسئولیت‌پذیری را در دانش اموزان تقویت کنند.
18)نقش معنوی: معلم‌ها باید نقش معنوی و انسانی خود را در آموزش و پروش دانش آموزان ایفا کنند.
این نکات نشان‌دهنده‌ی اهمیت و جایگاه ویژه معلم‌ها در جامعه و نقش آن‌ها در تربیت و آموزش نسل‌های آینده است.
-
طراحی بازی برای آموزش مطالب درسی:
از هوش مصنوعی پرسیدم برای یاد دادن ضرب به بچه‌ها یک بازی طراحی کن. بازی قابلیت اجرا در کلاس درس را داشته باشد.
هوش مصنوعی در پاسخ گفت:
بازی: ضرب‌های سریع
هدف بازی: آموزش و تقویت مهارت‌های ضرب به دانش آموزان از طریق رقابت و همکاری گروهی.
مواد لازم:
کارت‌های عددی (کارت‌هایی با اعداد 1 تا 10)
تحته وایت‌بورد یا تخته سیاه
ماژیک‌های وایت‌بورد یا گچ
زمان‌سنج (مثل ساعت شنی یا تایمر گوشی)
نحوه بازی:
تقسیم‌بندی کلاس: دانش آموزان را به دو یا چند گروه تقسیم کنید. هر گروه باید تعداد مساوی از اعضا داشته باشد.
آماده سازی کارت‌ها: کارت‌های عددی را روی میز معلم قرار دهید. هر کارت یک عدد از 1 تا 100 را نشان می‌دهد.
شروع بازی: یک گروه را انتخاب کنید تا بازی را شروع کنند.
معلم دو کارت عددی را به صورت تصاوفی از کارت‌ها انتخاب می‌کند و آن‌ها را به دانش آموزان نشان می‌دهد.
انجام عملیات ضرب: دانش آموزان گروه اول باید در زمان مشخص (مثلا 30 ثانیه) حاصل ضرب دو عدد را پیدا کنند و نتیجه را روی تخته بنویسند.
امتیاز دهی: اگر گروه اول جواب صحیح را در زمان تعیین شده پیدا کنند، یک امتیاز به آن‌ها داده می‌شود. اگر جواب اشتباه باشد نتوانند در زمان مشحص پاسخ دهند، نوبت به گروه بعدی می‌رسد.
تکرار بازی: بازی با گروه‌های بعدی ادامه پیدا می‌کند. معلم دو کارت دید انتخاب می‌کند و گروه دوم باید حاصل ضرب را پیدا کند.
پایان بازی: بازی تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که همه گروه‌ها فرصت پیدا کنند تا چندین بار شرکت کنند. در پایان گروهی که بیشترین امتیاز را کسب کرده باشد، برنده بازی اعلام می‌شود.
نکات اضافی: برای ایجاد تنوع، می‌توانید قوانین خاصی اضافه کنید. مثل جایزه برای سریع‌ترین گروه یا چالش‌های اضافی مانند ضرب اعدادسه رقمی.
-
تصویر سازی برای آموزش و تسهیل یادگیری:
یکی از چیزهای دیگری که در تدریس به ما کمک می‌کند تصویرسازی به وسیله هوش مصنوعی است. کاری که من در گذشته با پرداخت هزینه زیاد و چندین رفت و آمد با طراح می‌توانستم انجام دهم، در حال حاضر با کمترین هزینه و صرف زمانی اندک، توسط هوش مصنوعی انجام می‌دهم.
-
نتیجه جستجو از منابع مختلف اینترنتی:
مهندس تبریزی گفت: یکی دیگر از کارهایی که انجام می‌دهد خلاصه نویسی و نکته‌برداری است. متن را می‌خواند و خلاصه می‌کند. در حال حاضر اگر ما بخواهیم به اینترنت مراجعه کنیم و سایت به سایت به دنبال گزارش‌ها و مطالب بگردیم و بعد آن‌ها را مقایسه کنیم و از خلاصۀ آن بهره ببریم، زمان زیادی از ما می‌گیرد. اما هوش مصنوعی این کار را برای ما در کمترین زمان انجام می‌دهد.
از هوش مصنوعی پرسیدم ده تجربه از معلمان ژاپنی برای مدیریت کلاس را بگو و او در پاسخ گفت: تجربه‌های معلمان ژاپنی در مدیریت کلاس می‌تواند بسیار آموزنده و الهام بخش باشد. در اینجا ده تجربه و روش از معلمان ژاپنی برای مدیریت کلاس آوزده شده است:
-
- رویکرد همدلانه:
معلمان ژاپنی اغلب به دانش آموزان فرصت می‌دهند تا به صورت گروهی کار کنند و از یکدیگر یاد بگیرند. این روش باعث می‌شود دانش اموزان احساس مسئولیت بیشتری نسبت به یادگیری خود و همکلاسی‌هایشان داشته باشند.
-
- آموزش نظم و احترام:
نظم و احترام از اصول کلیدی در مدارس ژاپن است. دانش آموزان از سنین پایین یاد می‌گیرند که به معلمان و همکلاسی‌های خود احترام بگذارند و قوانین کلاس را رعایت کنند.
استفاده از زمان‌های کوتاه استراحت: معلمان ژاپین کوتاه استراحت بین درس‌ها بریا تجدید انرژی دانش آموزان استفاده می‌کنند. این استراحت‌های کوتاه باعث می‌شود که دانش آموزان تمرکز بیشتری در طول زمان تدریس داشته باشند.
-
- نظارت فعال:
معلمان ژاپن به صورت فعال در کلاس حرکت می‌کنند و بر کار دانش آموزان نظارت دارند. این کار نه تنها به معلم کمک می‌کند تا از پیشرفت دانش اموزان مطلع باشد، بلکه باعث ایجاد نزدیک‌تر بین معلم و دانش اموزان می‌شود.
-
- تشویق به خودآموزی:
دانش آموزان ژاپنی را تشویق می‌شوند که مسئولیت یادگیری ار برعهده بگیرند و به دنیال منابع و راه حل‌های مختلف برای مسائل باشند.
-
- استفاده از داستان‌های و مثال‌های واقعی:
معلمان ژاپنی اغلب از داستان‌ها و مثال‌های واقعی برای توضیح مفاهیم استفاده می‌کنند. این کار باعث می‌شود که دانش آموزان بتوانند بهتر با مفاهیم ارتباط برقرار کنند و آن‌ها را به خاطر بسپارند.
-
- توجه به جزئیات:
معلمان ژاپنی به جزئیات توجه زیادی دارند و دانش آموزان را تشویق می‌کنند که دقیق و منظم باشند. این کار باعث می‌شود که دانش آموزان دقت و تمرکز بیشتری داشته باشند.
-
- آموزش عملی و تجربی:
استفاده از روش‌های آموزشی عملی و تجربی، مانند آزمایش‌های علمی و پروژه‌های عملی، به دانش اموزان کمک می‌کند که مفاهیم را به صورت عمیق‌تر و ملموس‌تری داشته باشند.
-
- تشویق به پرسشگری:
معلمان ژاپنی دانش آموزان را تشویق می‌کنند که سوال بپرسند و به دنبال پاسخ‌های خود باشند. این رویکرد باعث تقویت تفکر انتقادی و خلاقیت در دانش آموزان می‌شود.
-
- رویکرد پیشگریانه به مشکلات انضباطی:
معلمان ژاپنی با برقراری قوانین واضح و روش‌های انضباطی منصفانه و همچنین ایجاد ارتباط مثبت با دانش اموزان، سعی می‌کنند مشکلات انضباطی را پیش وقوع پیشگیری کنند.
این روش‌ها و تجربیات نشان می‌دهند که چگونه معلمان ژاپنی با استفاده از رویکردهای متنوع و خلاقانه، مخیطی مناسب برای یادگیری و رشد دانش آموزان ایجاد می‌کنند.
-
سوال از چالش‌های پیش‌روی معلم:
مهندس تبریزی همچنین گفت: از هوش مصنوعی پرسیدم دانش آموزی دارم که به بقیه حسادت می‌کند. لطفا ده راهکار بده که این حس در دانش آموز را مدیریت کنم. هوش مصنوعی در پاسخ گفت: مدیریت حس حسادت دانش آموزان نیازمند رویکردهای حساس و مثبت است. در اینجا ده راهکار برای کمک به دانش آموزی که به بقیه حسادت می‌کند ارائه شده است:
تشویق به خودشناسی و شناخت نقاط قوت: کمک کنید تا دانش آموز نقاط قوت و استعدادهای منحصر به فرد خود را شناسایی کند. این کار می‌تواند اعتماد به نفس او را افزایش داده و از تمرکز بر روی دستاوردهای دیگران بکاهد.
تشویق به تعیین اهداف شخصی: به دانش آموز کمک کنید تا اهداف شخصی و قابل دسترسی برای خود تعیین کند. وقتی که دانش آموز برای رسیدن به اهداف خود کار می‌کند، کمتر به موفقیت‌های دیگران توجه خواهد کرد.
آموزش‌های مهارت‌های اجتماعی و همدلی: به دانش آموزان مهارت‌های اجتماعی و همدلی را آموزش دهید. این کار می‌تولند به آن‌ها کمک کند تا دیدگاه‌های دیگران را بهتر درک کنند و احساسات منفی خود را مدیریت کنند.
تقدیر و تشویق منصفانه: سعی کنید تمام دانش آموزان را برای تلاش‌ها و پیشرفت‌هایشان تشویق کنید. ایم کار می‌تواند احساس ارزشمندی را در دانش آموزان افزایش داده و حس حسادت را کاهش دهد.
ایجاد فضای رقابتی سالم: رقابت سالم را در کلاس درس ترویج دهید. دانش اموزان را تشویق کنید به جای رقابت ناسالم، با همکاری و کمک به یکدیگر پیشرفت کنند.
آموزش پذیرش شکست و اشتباهات: به دانش آموزان بیاموزید که شکست‌ها و اشتباهات جزئی از فرآیند یادگیری هستند. این کار می‌تواند به کاهش استرس و حسادت ناشی از مقایسه با دیگران کمک کند.
تشویق به شکرگزاری و قدردانی: دانش آموزان را تشویق کنید تا برای چیرهای خوب در زندگی‌شان شکرگزار باشند. می‌توانید از تمرین‌های روزانه قدردانی استفاده کنید تا این عادت را تقویت کنید.
ارائه نقش‌های مسئولیت‌پذیر: به دانش آموزان مسئولیت‌های مختلف در کلاس دهید. این کار می‌تواند حس ارزشمندی و مشارکت را در ان‌ها تقویت کند.
برگزاری فعالیت‌های گروهی و تعاونی: فعالیت‌های گروهی و تعاونی را در کلاس ترویج دهید. این فعالیت‌ها به دانش آموزان کمک می‌کند تا از همکاری و تعامل با دیگران لذت ببرند و حسادت‌ها کاهش یابد.
ارائه حمایت عاطفی و مشاوره: اگر حسادت دانش اموز بسیار شدید است و تاثیر منفی بر رفتار و عملکرد او دارد، می‌توانید از یک مشاور مدرسه کمک بگیرید. مشاور می‌تواند راهنمایی‌های حرفهای برای مدیریت این احساسات ارائه دهد.
این راهکارها می‌توانند به دانش آمزان کمک کنند تا احساسات حسادت خود را مدیریت کند و به جای تمرکز بر روی موفقیت‌های دیگران، بر روی پیشرفت و رشد شخصی خود تمرکز کند.
مهندس تبریزی در ادامه به بیان نکاتی پیرامون استفاده از هوش مصنوعی پرداحت و گفت: در گذشته مساله مغز دوم مطرح بود و به هوش مصنوعی به چشم حافظه دوم نگاه می‌شد اما امروزه ما با استفاده از ابزارهای زبانی هوش مصنوعی وارد مرحله بعد می‌شویم. این ابزار فکر می‌کند و به ما پاسخ می‌دهد.
برای اینکه کار با ابزارهای زبانی هوش مصنوعی را یاد بگیرید و بدانید در کدام زمینه قوی‌تر و قابل اعتماد تر است و در کدام زمینه این چنین نیست، باید مدتی با آن سر و کار داشته باشید و از آن استفاده کنید. می‌توانید اطلاعاتی را که از آن مطمئن هستید را در یک مساله از آن سوال کنید تا میزان تسلط آن را امتحان کنید.
در بین انواع مختلف زبانی هوش مصنوعی نسخه‌های پولی دقت و کیفیت بالاتری دارد. اما به نسخه رایگان آن نیز می‌توان به چشم سرنخ‌هایی برای فکر کردن و تحقیق و بررسی نگاه کرد.
مدل هوش مصنوعی فارسی و ایرانی در حال حاضر تا جایی که من اطلاع دارم در حیطه آزمایشگاهی است اما در مدل‌های انگلیسی آن نیز امکان پرسش فارسی هست.
این نشست از سلسله نشست‌های تخصصی دورۀ مربیگری سواد فضای مجازی ابری‌شهر در عصر روز دوشنبه سی و یکم اردیبهشت ماه 1403 و با حضور جمعی از نخبگان تعلیم و تربیت از سراسر کشور به صورت مجازی برگزار شد.
