راهنمای «قالب‌های اجرایی» درسنامه برای معلمان
- دسته‌بندی: درسنامه
- تاریخ:
پس از مرور خانواده‌های راهبردهای آموزشی، توجّه به قالب‌های اجرای کلاس توسط معلّم به آمادگی شما برای برگزاری کلاس کمک خواهد کرد. هدف این است که دست شما برای برگزارکردن کلاس در قالب‌ها و شکل‌ّهای متنوع، باز باشد. در ابری‌شهر برای هر پیشنهادی که به شما تقدیم می‌شود، یک یا چند قالب اجرایی نیز معرفی شده که شما در پیشنهاد مورد نظر از آنها استفاده میکنید.
قالب‌های اجرایی معلّم، شکل‌ها و چارچوب‌های اصلی هستند که شما در فرایند راهبرد آموزشی انتخابی‌تان به کار می‌گیرید. در واقع هرمعلّم در هرلحظه از برگزاری کلاسش احتمالاً درحال انجام یکی از این نُه کار است. شما در هر راهبرد آموزشی (که در مقاله قبل آنها را به اختصار توضیح داده‌ایم) یک یا چند قالب اجرایی متنوع را به کار می‌گیرید تا هدف آموزشی خود را محقق کنید. توجّه به این نکته ضروری است که معلّمی در آموزش موفق‌تر خواهد بود که ترکیب مناسبی از قالب‌های اجرایی متنوّع شکل دهد. (در طرّاحی آموزشی ابری‌شهر، این ترکیب‌بندی با حسّاسیّت زیادی رعایت شده.)
نه قالب اجرایی شامل : سخنرانی ، استفاده از تخته ، پخش چندرسانه‌ای ، گفتگو با دانشآموزان ، مدیریت بحث دانشآموزان ، اجرای بازی حرکتی ، هدایت نمایش خلّاق ، گروه‌بندی کلاسی و حلّ کاربرگ و تمرین می‌باشد. در ادامه به صورت خلاصه این اصلی‌ترین فعّالیّت‌ّهای شما در فرایند آموزش را بررسی می‌کنیم و در پایان هر مورد، میزان حدودی ضرورت مدیریت نظم و آرامش کلاس توسط شما در آن قالب را یادآوری می‌کنیم:
۱) سخنرانی :
در بخش‌هایی از درسنامه‌های ابری‌شهر، لازم است شما در کلاس سخنرانی کنید و دانشآموزان چنددقیقه‌ای فقط با دقّت گوش دهند تا بفهمند. سخنرانی معلّم‌محورترین قالب آموزش است که در آن شما دانشآموزان را مخاطب خود قرار می‌دهید و محتوای آموزشی را به صراحت به آنها منتقل میکنید. این قالب در عین سادگی و رواج زیادش، به شرط آمادگی قبلی معلم در محتوا و اجرا، می‌تواند بسیار گیرا و آموزنده باشد. محتوای سخنرانی‌های آموزشی شما بخش‌هایی از دانش‌نامه‌های ابری‌شهر هستند.
یکی از نکات حیاتی در اثربخشی سخنرانی، مقدّمه و فعالیت پیش از سخنرانی در کلاس است. به شرط شکل‌دادن یک مقدّمه‌ی جذاب و درگیرکننده برای دانشآموزان، تأثیر و موفقیت سخنرانی شما دوچندان خواهد شد. در درسنامه‌ها چندصد قالب اجرایی را با جز‌ٰئیات به شما پیشنهاد می‌کنیم تا در کنار سخنرانی‌ها، برای برگزاری جذاب‌تر و مؤثرتر کلاس، گزینه‌های مختلفی پیش روی شما باشد و به سلیقه خودتان بهترین را انتخاب کنید. صرف شدن زمان زیادی از کلاس در قالب سخنرانی می‌تواند برای دانشآموزان بسیار خسته‌کننده باشد؛ لذا زمان سخنرانی یک‌طرفه‌ی معلّم را محدود کرده‌ایم و قبل و بعد از بخش‌های کوتاه و چنددقیقه‌ای سخنرانی، قالب‌های اجرایی دیگری را برای شما چیده‌ایم تا بخش سخنرانی – که مطالب اصلی محتواهای هردرسنامه و بسیار مهم است – در بهترین کیفیت اجرا شود.
به طور کلّی پیشنهاد ابری‌شهر این است که سؤالات احتمالی دانشآموزان را بعد از پایان هر بخش سخنرانی‌تان پاسخ دهید تا یکپارچگی صحبت شما و تمرکز دانشآموزان دیگر از بین نرود. یادآوری کنیم که آمادگی و تمرین قبلی شما برای سخنرانی، فن بیان، طولانی نشدن سخرانی و توضیح روان و ساده‌ی محتواها، ارکان اصلی سخنرانی جذّاب و مفید شماست.
مدیریت نظم و آرامش کلاس: ۸ از ۱۰
۲) استفاده از تخته :
تخته یک ابزار ساده و پرکاربرد برای معلّم است. شما می‌توانید کلیدواژه‌ها، عبارت‌ها، جمله‌ها و سؤالات مهم را برای دانشآموزان روی تخته‌ی کلاس بنویسید. تأثیر چشمگیر «دیدن» کلمه‌به‌کلمه‌ی آنها روی تخته‌ی کلاس، علاوه بر «شنیدن»شان و همچنین سرعت و سادگی استفاده از تخته، باعث می‌شود معلّمان باتجربه به وفور از این قالب استفاده کنند. به کمک این قالب می‌توانید دانشآموزان را به یادداشت برداری و جزوه‌نویسی از مطالب مهمّ کلاس تشویق کنید و کمک کنید محتواها به حافظه‌ی بلندمدّتشان منتقل شود و دچار فراموشی مطالب نشوند.
مدیریت نظم و آرامش کلاس: ۱ از ۱۰
۳) پخش چندرسانه‌ای :
نمایش عکس، پخش ویدیو و یا ارائه‌ی مطلب به کمک پرده‌نگار می‌تواند جذابیت محتوا و همراهی دانشآموزان را در درس به طرز شگفت‌انگیزی افزایش دهد. برای کمک به شما، فرایند تدوین محتوا، طراحی گرافیکی، یکپارچه سازی و تنظیم علمی محتواهای چندرسانه‌ای توسط ابری‌شهر به طور کامل و باکیفیت انجام شده است و در اختیار شما قرار می‌گیرد تا با پخش آنها در کلاس، ابزارها و قالب‌های مختلفی برای تدریس در اختیار شما باشد.
مدیریت نظم و آرامش کلاس: ۳ از ۱۰
۴) گفتگو با دانشآموزان :
یکی از قالب‌هایی که به شما کمک می‌کند محتوای آموزشی را به صورت متناسب‌سازی‌شده با مخاطب خود توضیح دهید، کنار گذاشتن حالت تک‌گویی (مونولوگ) و بیان محتوا در قالب هم‌گویی (دیالوگ) و گفتگوست. در این قالب شما به جای آنکه تنها سخن‌گو در کلاس باشید؛ دانشآموزان را فعال میکنید تا در موضوع آموزشی‌تان فکر کنند و نظر یا پاسخ دهند و از این طریق برای گوش‌دادن به ادامه‌ی صحبت شما مشتاق‌تر شوند. این شکل فعال‌سازی دانشآموزان توسط معلّم ممکن است در ابتدای تدریس و با بیان یک پرسش از بچه‌ها و جمع‌آوری پاسخ آنها باشد. حتی معلّم می‌تواند (با برنامه‌ی ازپیش‌طراحی‌شده‌اش) نسبت به پاسخ‌ها موضعی گرفته و مجدّداً دانشآموزان را به پاسخ‌گویی پرسش جدیدش هدایت کند. با این قالب دانشآموزان نسبت به آنچه شما می‌خواهید مطرح کنید، تشنه‌تر خواهند بود. با توجه به رویکرد تعاملی ابری‌شهر، در درسنامه‌ها زیاد از این قالب استفاده شده و برای یاری شما، متن پرسش‌های پیشنهادی نیز یادداشت شده است.
مدیریت نظم و آرامش کلاس: ۶ از ۱۰
۵) مدیریت بحث دانشآموزان :
گاهی معلّم به جای آنکه خودش طرف گفت‌وگو باشد، دقایقی کنار می‌کشد و سکوت می‌کند و اجازه می‌دهد فقط دانشآموزان صحبت کنند. با این کار فعّال‌سازی دانشآموزان حداکثری می‌شود و آنها فرصت پیدا می‌کنند در مهارت‌های فن بیان و ارائه‌ی مطلب و گوش کردن یکدیگر به چالش کشیده‌شوند و رشد کنند. در این قالب ممکن است شما از دانش‌آموزی بخواهید مطلب مشخصی را برای کلاس ارائه دهد. یا ممکن است برای دقایقی مسئولیت اجرای یکی از بخش‌های کلاس یا تدریس بخشی از محتوا را به یک یا چنددانش‌آموز بسپرید و خودتان از کنار نظارت کنید. نقش اصلی شما در این قالب، اولاً شکل‌دهی به فعّالیّت و بحث دانشآموزان و ثانیاً نظارت روی نظم و همراهی کلاس خواهد بود. ابری‌شهر در بخش اول مستقیماً به شما کمک خواهد کرد.
مدیریت نظم و آرامش کلاس: ۱۰ از ۱۰
۶) اجرای بازی حرکتی :
امروزه بازیوارسازی آموزشی (Gamification of learning) از فعالیت‌های جذّاب و پرطرفدار آموزشی در دنیاست. یکی از قالب‌های اجرایی درسنامه‌ها، بازی‌هایی‌اند که ابری‌شهر برای آموزش بهتر طرّاحی کرده و در اختیار شما می‌گذارد. اگر دانشآموزان در این بازی‌ها فعالیت‌ها را به درستی انجام دهند، علاوه بر حس موفقیت در اجرای بازی، در فرایند آموزشی معلّم، بخشی از درس را یادخواهندگرفت؛ به همین دلیل است که به‌کارگیری بازی‌ها در آموزش درحال افزایش است. زیرا دانشآموزان مشتاقانه و فعالانه بازی می‌کنند و در عین حال در جورچین آموزشی شما، درس را فرامی‌گیرند. ابری‌شهر در بخش‌های زیادی از پیشنهادات درسنامه‌ها، این بازی‌ها را طراحی کرده و برای اجرا به شما تقدیم می‌کند.
مدیریت نظم و آرامش کلاس: ۷ از ۱۰
۷) هدایت نمایش خلّاق :
در این قالب از عناصر نمایش نظیر ایفای نقش استفاده می‌شود؛ با این تفاوت که هدف آن یادگیری و آموزش است. جایگاه معلّم، رهبری و هدایت نمایش خلاقانه به سوی مقصد آموزشی آن است. در نمایش خلاق، دانشآموزان نقش‌ّهایی را به عهده می‌گیرند و باید به صورت آزادانه، وظیفه‌تعیین‌شده از سوی معلم را اجرا کنند. این قالب در یادگیری اجراکنندگان و بینندگان نمایش کمک خواهد کرد. در درسنامه‌ها هرنمایش خلّاقی، طرح‌ریزی و با جزئیات معرفی می‌شود.
مدیریت نظم و آرامش کلاس: ۸ از ۱۰
۸) گروه‌بندی کلاسی :
یکی از اقدامات پرتکرار و محبوب در آموزش بین معلّمان حرفه‌ای، بهره‌گیری از مزایای گروه‌بندی دانشآموزان است. در این قالب نقش معلّم ایجاد گروه‌های متعادل، معرفی و محّول کردن وظیفه هرگروه به آن و تسهیل‌گری فعالیت هرگروه تا مقصد آموزشی موردنظر است. به دلیل فعّال شدن دانشآموزان در این قالب، یادگیری آنها از همدیگر (یادگیری مشارکتی) و فرصت معلّم برای مدیریت مجزّا برای هر گروه، این قالب اثر زیاد و ماندگاری در آموزش دارد. در درسنامه‌های ابری‌شهر بخش‌هایی وجود دارد که در آن گروه‌بندی کلاسی و وظیفه‌ی هرگروه به شما پیشنهاد شده است و شما بایستی در آنها دانشآموزان را گروه‌بندی کنید و فعالیت هرکدام را تا رسیدن به نتیجه و هدف گروه‌بندی‌شان پیگیری و راهبری کنید.
مدیریت نظم و آرامش کلاس: ۱۰ از ۱۰
۹) حلّ کاربرگ و تمرین :
همواره بخشی از زمان کلاس شما به بررسی و تصحیح پاسخ‌های پرسش‌هایی می‌گذرد که پیش روی دانشآموزان خود گذاشتید. درسنامه‌های ابری‌شهر تعداد زیادی کاربرگ دارد که به زیبایی طراحی علمی و هنری شده‌اند و شما با تکثیر و توزیع آنها، به دانش‌آموزانتان تحویل می‌دهید. در کنار این کاربرگ‌های آموزشی، پاسخ‌نامه‌ی آنها (در مواردی که نیاز بوده) در اختیار خود شما قرار می‌گیرد تا در کلاستان پس از انجام کاربرگ توسط بچه‌ها، پاسخ‌های درست را برایشان بیان کنید. توصیه این است که ابتدا پاسخ‌های کاربرگ‌ها را از خود دانشآموزان بپرسید و سپس جواب دانش‌آموز را تأیید یا تصحیح بفرمایید.
همچنین پس از هرجلسه فعالیتی را به عنوان ارزشیابی آن درسنامه به دانشآموزان خود خواهید گفت. جمع‌آوری، مرور، بررسی، تصحیح و بازخورد نسبت به کاربرگ‌ها، فعالیت‌های ارزشیابی و هرتمرینی که به دانشآموزان خود داده‌اید، نقش اساسی و مهمی در تکمیل و اصلاح آموخته‌های آنها دارد. غفلت از انجام کامل و دقیق این قالب فعالیت معلمی، می‌تواند به نوعی همه‌ی زحمت‌های قبلی شما را کم‌اثر یا حتی بی‌اثر کند. در ابری‌شهر پاسخ‌های سؤالات علمی نیز خدمت شما تقدیم شده است تا «حل کاربرگ و تمرین» به بهترین کیفیت ممکن پیش برود.
مدیریت نظم و آرامش کلاس: ۳ از ۱۰
