انفجار اطلاعات
- دسته‌بندی: دانش اطلاعاتی
- تاریخ:
B نتایج دیجیتالی شدن
ظهور مفهوم دیجیتال، فناوری را از وابستگی به ماده عبور داد. مزیت‌های این رهایی از ماده، مثلاً کم شدن حجم فیزیکی یا کاهش احتمال آسیب و از بین رفتن یا پایین آمدن هزینه‌ها، آن‌قدر وسوسه‌انگیز بود که فناوران را ترغیب کرد در یک فرایند تدریجی سعی کنند از اغلب فناوری‌های آنالوگ آن روزگار، نسخه دیجیتالی هم تولید کنند: مثلاً نمایشگر‌های باریک ال‌سی‌دی به جای تلویزیون‌های حجیم با اشعه کاتدی سی‌آر‌تی، ساعت‌های بی‌صدای «سِوِن سِگمِنت» به جای ساعت کوکو عقربه‌ای، تلفن‌های خانگی دکمه‌ای به جای تلفن‌های قدیمی با شماره‌گیر چرخشی و … . به‌طوری‌که این مهاجرت گسترده از آنالوگ به دیجیتال، مهم‌ترین و اصلی‌ترین محور توسعه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در چند دهه اخیر است که برخی از آثار آن عبارت‌اند از:
C آسان شدن نگهداری و دسترسی به اطلاعات
در لایه اطلاعات، آرشیوهای آنالوگ، مثل کتاب‌های کهن و نسخ خطی، یا نوارهای فیلم قدیمی و صوت سخنرانی‌ها و موسیقی‌های ضبط شده کهنه، یا تصویر تابلوها و نقاشی‌های برجسته تاریخی که سال‌ها در انبارها و موزه‌ها و کتابخانه‌ها خاک می‌خوردند و نگهداری‌شان پرزحمت و دسترسی عمومی به آنها دشوار بود، آرام‌آرام به جهان دیجیتال کوچ داده شدند. حاصل این اتفاق آرشیوهای دیجیتالی مثل مجموعه صوت همه سخنرانی‌های شهید مطهری[1] یا آرشیو آنلاین نشریات فارسی دانشگاه منچستر[2] یا آرشیو نسخ خطی فارسی کنگره آمریکا[3] یا پیاده‌سازی و گردآوری احادیث کتب شیعی در پایگاه جامع‌الاحادیث نور[4] شده است.
اجمالاً دسترسی همه‌جایی، همه‌وقتی و ارزان به منابع اطلاعات، باعث شده است خطر از بین رفتن اطلاعات کاهش یابد. علاوه‌براین امکان ارجاع و اتصال مباحث و منابع به یکدیگر از طریق قابلیت «هایپرلینک»، فرصت مطالعه و بررسی چندجانبه موضوعات را فراهم می‌آورد[5] که از جمله ثمرات پرکاربرد دیجیتالی شدن اطلاعات است.
C آسان شدن تولید محتوا
اما علاوه بر این با دیجیتالی شدن فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی، ابزار تولید محتوا فراگیر و استفاده از آن آسان شد. از این رو میزان تولید هم جهش کرد. برای مثال در گذشته، در هر خانواده نهایتاً یک دوربین وجود داشت که آن‌هم جاگیر و پردردسر بود به علت تعداد نوار عکس محدود، فقط برای ثبت صحنه‌ها و مناسبت‌های خاص ارزش خرج کردن داشت. اما امروزه با دیجیتال شدن دوربین‌های عکاسی، استفاده از آن به قدری همه‌گیر، عمومی و آسان شده است که افراد کوچک‌ترین اتفاقات روزمره زندگی‌شان را هم با موبایل ثبت و ذخیره می‌کنند.
یکی از بروزات مشخص این تحول این است که اگر کودکان عصر آنالوگ در آلبوم عکس خانوادگی‌شان نهایتاً 100 عکس از کل 15 سال اول زندگی‌شان پیدا می‌شد، بچه‌های امروزی فقط از 1 سال اول تولدشان چند گیگ تصویر ذخیره شده دارند… و مشابه همین مثال، آسان شدن تولید محتوای دیجیتال و عمومی شدن آن منجر به جهش نگارش محتوای مکتوب و کتاب، ساخت فیلم و ویدیو، تولید صوت و … شده که از آن تحت عنوان «انفجار اطلاعات» در پی دیجیتالی شدن فناوری اطلاعات و ارتباطات نام برده می‌شود.
شکل 10: نمودار «میزان داده تولید و تکثیر شده در جهان به تفکیک سال بر حسب زتابایت» (هر زتابایت معادل یک میلیارد ترابایت یا 21 میلیارد دی‌وی‌دی است) / منبع: گزارش IDC در سال 1402/2023
[1] http://www.mortezamotahari.com/fa/soundsubject.html?SubjectID=6160
[2] https://luna.manchester.ac.uk/luna/servlet/Manchester~18~18
[3] https://www.loc.gov/collections/persian-language-rare-materials
[4] https://hadith.inoor.ir/fa/home
[5] گراف ارتباط آیات قرآن با یکدیگر در پایگاه «الکتاب» (alketab.org) از جمله مثال‌های کاربردی این قابلیت برای پژوهشگران قرآنی است.
