درسنامه
حرف راست رو از داده بشنو!
چگونه از دادهها، اطلاعات استخراج میکنند و کاربرد آن چیست؟
امروزه انجام دادهکاوی بر روی کلاندادههای دیجیتال رسانههای اجتماعی و اینترنت اشیاء با کمک توانمندی محاسباتی رایانهها، به یک عنصر قدرتآفرین برای شرکتها و دولتها تبدیل شده است. در این درسنامه ضمن آشنایی ملموس و عینی با مصادیق کلانداده و دادهکاوی، برخی از کاربردهای این پدیده به دانشآموزان معرفی و اهمیت داده و حفاظت از آن تبیین میشود.
شایستگیهای هدف:
- تفاوت داده و اطلاعات را درک کند.
- با اثرات دیجیتالی شدن دادهها آشنا شود.
- دادهکاوی و کاربردهای آن را به صورت عینی و ملموس درک کند.
- نسبت به حفاظت از دادههای ملی و شخصی اهتمام پیدا کند.
کلیدواژهها:
داده – اطلاعات – آنالوگ – دیجیتال – انفجار اطلاعات – کلانداده – دادهکاوی – اقتصاد داده – شبکه ملی اطلاعات
برای مشاهده کامل «گامهای مسیر یادگیری» و بارگیری «محتوای بستهٔ یادگیری» باید عضو ابریشهر شوید.
گامهای مسیر یادگیری
زمان: ۶۵ تا ۱۰۰ دقیقه
گامهای مسیر یادگیری
زمان: ۶۵ تا ۱۰۰ دقیقه
پیشنهاد ۱
فعالیت مشارکتی
۴۵ دقیقه
برای آشناسازی دانشآموزان با مفهوم محاسباتی و غیرملموس «دادهکاوی» و استخراج اطلاعات از دادههای دیجیتال، یک فعالیت دادهکاوی را در کلاس شبیهسازی میکنیم.
برای این منظور کلاس را با نقل ماجرای زیر آغاز کنید:
«مدیریت مجموعه فروشگاههای زنجیرهای “افق داریوش” به این نتیجه رسیده که به جای اینکه برای تبلیغات محیطی گسترده، هزینه سنگین بکند، با تشکیل “باشگاه مشتریان” یک راه مؤثر و کم خرج را برای کم کردن فاصله خود با رقبا در پیش بگیرد. در این باشگاه با رصد خریداران، تخفیف اختصاصی هر مشتری متناسب با نیازش است برای او ارسال میشود و او را بر خدید کردن ترغیب میکند.
حالا مدیریت فروشگاههای زنجیرهای افق داریوش به منظور جذب نیروهای نخبه حوزه تحلیل داده، از شما دعوت میکند تا در یک چالش عملی دادهکاوی شرکت کنید.»
سپس گروههای 3 یا 4 نفره دانشآموزی تشکیل دهید و یک نسخه از #کاربرگ1 (برگه تحلیل مشتری + چهار رسید خرید یکی از مشتریان) را میان گروهها توزیع کنید.
گروهها باید تلاش کنند از طریق بررسی رسیدها، هر گونه اطلاعاتی درباره مشتریان (نظیر تعداد، جنسیت و سن اعضای خانوار، میزان درآمد و شغل احتمالی سرپرست، ویژگیهای سبک زندگی و …) را از طریق تحلیل دادههای مندرج در آن (مثل اقلام خریداری شده، تاریخ خرید، شماره کارت، شعبه فروشگاه و …) کشف کنند.
هر گروهی که تحلیل یک مشتری را به پایان رساند، رسیدهای آن را جمع و چهار رسید یک مشتری دیگر را بدهید. این فرایند را تا زمانی که همه گروهها حداقل دو مشتری را بررسی کرده باشند ادامه دهید.
نکته: ایجاد رقابت، تهییج گروهها و حفظ محدودیت زمانی در تمام طول فعالیت، میزان درگیری دانشآموزان با فعالیت و کیفیت یادگیری آنها را بالا میبرد. لذا بهتر است برای بررسی مشتری اول حداکثر 15 دقیقه و برای مشتری دوم و سوم 10 دقیقه فرصت دهید.
پس از اتمام تحلیل مشتریها توسط گروهها، برگههای تحلیل مشتری را جمع کرده و آنها را به صورت کلاسی و در گفتگو با دانشآموزان جمعبندی کنید.
همچنین میتوانید سوالات تکمیلی مبتنی بر پاسخها بپرسید: «پردیس سینمایی داریوش نیز متعلق به شرکت افق داریوش است. اگر بدانیم مشتری شماره 1 فیلمهای سینمایی الف و ب و ج را نیز در آنجا تماشا کرده، چه تحلیل جدیدتری درباره وی بدست میآورید؟» یا «شکل ظاهری مشتری شماره 2 را مبتنی بر دادهها توصیف کنید.» و …
برای این منظور میتوانید از پرسشهای مکمل موجود در #پردهنگار استفاده کنید.
نکته: دقت کنید که در این فعالیت هیچ پاسخ صحیحی وجود ندارد. (چون هیچکس – حتی مدیران فروشگاه نیز – مشتریان بررسی شده را ندیدهاند!) در عوض همگرایی و شباهت پاسخ گروهها به یکدیگر و استدلال نهفته پشت آنها، میزان احتمال صحت یک حدس درباره مشتری را مشخص میکند.
فعالیت را خاتمه دهید و توجه دانشآموزان را به فرایندی که طی کردند جلب کنید. از آنها بپرسید «این حجم از اطلاعات درباره مشتری، تعداد، جنسیت و سن اعضای خانوادهاش، شغل و میزان درآمد و … چگونه به دست آمد؟»
بحث را به سمت تعریف «داده» و «اطلاعات» ببرید و گفتگو کنید که چگونه از تحلیل «داده»های به ظاهر بیاهمیت موجود در رسیدهای خرید مشتریان، «اطلاعات» خارقالعاده و ارزشمندی درباره زندگی آنها استخراج شد.
پیشنهاد 2
شکلدهی مفهوم
۱۵ دقیقه
از دانشآموزان بپرسید «بقّال کوچه یا محله شما، درباره شما چه چیزهایی را میداند؟» پاسخها را به مرور به سمت اطلاعات خصوصی که فروشنده با توجه به نوع و تعداد اقلام خریداری شده، ساعت رفتوآمد و خرید، کارت بانکی، نوع پوشش و … میتواند از مشتریان کسب کند ببرید.
سپس با توجه به مثال، مفهوم «داده» و «اطلاعات» را تعریف کرده و با دانشآموزان درباره کاربرد این اطلاعات در زمینههایی مثل ارائه تخفیف یا یادآوری رسیدن محصولات جدید یا حتی تحقیقات محلی گفتگو کنید.
در نهایت مثال را به فروشگاههای زنجیرهای و چگونگی استفاده آنها از این دادهها برای ارسال پیامک تخفیف به مشتریان، چینش قفسهها و … تعمیم دهید.
پیشنهاد 1
بیان مستقیم
۱۵ دقیقه
#پردهنگار را پخش کنید و با کمک آن سیر گذار از «آنالوگ» به «دیجیتال» و پدیده «انفجار اطلاعات» را که زمینه اصلی امکان شکلگیری «کلانداده» و «دادهکاوی» است، برای دانشآموزان تعریف کنید.
پیشنهاد 2
بیان مستقیم
۱۵ دقیقه
حکایت معروف ضربالمثل «شتر دیدی؟ ندیدی!» را که در آن شخص رندی در جادهای با توجه به شواهد و قرائن مسیر، حدسهایی درباره شتر و ساربانی که از آنجا عبور میکردند زده بود تعریف کنید.
پس از این به کمک دانشآموزان، حکایت را تحلیل و مفاهیم «داده» و «اطلاعات» را مجدداً در آن شناسایی کنید.
سپس از دانشآموزان بپرسید «نگاشت امروزی دادههای موجود در این حکایت (ردپای شتر و ساربان، وضعیت مسیر و …) چیست؟»
بحث را به سمت دادههای دیجیتال امروزی (مثل سابقه مرورگر، ضربان قلب، تعداد قدمها، موقعیت مکانی و…) و قابلیت انباشت دادهها و تشکیل «کلانداده» با عبور از فناوری آنالوگ به دیجیتال ببرید.
در نهایت علم «دادهکاوی» و استخراج اطلاعات از دادهها به کمک رایانه را معرفی کنید.
پیشنهاد 1
بیان مستقیم
۲۰ دقیقه
#پردهنگار را پخش و برخی از مثالهای کاربرد دادهکاوی در حوزههای مختلف را نقل کرده و بررسی کنید.
پیشنهاد 2
مباحثه دانشآموزی
۲۰ دقیقه
پس از آشنایی دانشآموزان با مفهوم «دادهکاوی»، با آنها درباره کاربردهای آن در حوزههای مختلف گفتگو و ایدهپردازی کنید. برای مثال میتوانید به حوزههای زیر بپردازید:
- بازاریابی و تبلیغات
- سیاست و حکمرانی
- بهداشت و درمان
- حملونقل
نکته: تا حدامکان به دانشآموزان اجازه ایدهپردازی در پاسخ به کاربردهای دادهکاوی در حوزههای مختلف را بدهید. با این حال در صورت لزوم جهت روشن کردن بحث و هدایت آن میتوانید از مثالهای واقعی ذکر شده در فصل مربوط به این درسنامه در #دانشنامه استفاده کنید.
پیشنهاد 1
بیان مستقیم
۲۰ دقیقه
#پردهنگار را پخش کنید و به کمک آن با دانشآموزان درباره چگونگی قدرتآفرینی داده برای شرکتهای فناوری اطلاعات نظیر گوگل و متا صحبت کنید.
در نهایت بحث را با پرسشهایی درباره اهمیت حفاظت از دادههای ملی به پایان برسانید.
پیشنهاد 2
مباحثه دانشآموزی
۱۵ دقیقه
برای دانشآموزان آماری از ابعاد شرکت گوگل (تعداد دفاتر و وسعت آنها، شمار کارمندان، تعداد خدمات و …) ارائه کنید.
سپس از آنها بپرسید «آیا شما تاکنون در قبال استفاده از خدمات گوگل، پولی پرداخت کردهاید؟» از این طریق توجه دانشآموزان را به چگونگی خلق ثروت گوگل از طریق تحلیل و فروش دادههای کاربران هدایت کنید.
در نهایت از آنها بپرسید «چه استفادههای امنیتی ممکن است از این دادهها شود؟» و بحث را با گفتگو درباره این پرسش به پایان ببرید که: «با توجه به اینکه در عصر اطلاعات، داده به اندازه طلا، نفت و نیروی نظامی میتواند در قدرت کشورها تعیینکننده باشد، کشورها باید چه تدابیر جدیدی برای حفظ امنیت ملی و جلوگیری از سوءاستفاده از شهروندان خود اتخاذ کنند؟»
پیشنهاد 1
تحقیق و کاوشگری
۱۱۰ دقیقه
فیلم سینمایی «برگزیت» (Brexit) درباره چگونگی استفاده از دادهکاوی برای جهتدهی افکار رایدهندگان انگلیسی در همهپرسی خروج از اتحادیه اروپا را به دانشآموزان معرفی و از آنها بخواهید پس از تماشا #کاربرگ فیلمپژوهی آن را تکمیل کنند.
پیشنهاد 2
تحقیق و کاوشگری
۲۰ دقیقه
یکی از مصادیق استفاده از دادهکاوی، قابلیت پیشنهاد اختصاصی سکوهای اینترنتی به کاربران است.
از دانشآموزان بخواهید به دلخواه یکی از سکوهایی که در آنها فعال هستند و از این قابلیت استفاده میکنند (نظیر پیشنهاد دنبالکننده ایسنتاگرام، یا پیشنهادهای خرید دیجیکالا، یا پیشنهاد تماشای فیلیمو، پیشنهادهای تبلیغات رفتارمحور یکتانت در صفحات داخلی تارنمای خبرگزاریها و …) را انتخاب و بررسی کنند براساس کدام رفتارهای ورودیشان، سامانه این پیشنهادها را ارائه کرده است.
از جمله تارنماهایی که در برخی موارد از خدمات تبلیغات رفتارمحور شرکت یکتانت استفاده میکنند میتوان به «خبرگزاری هشمهری آنلاین»، «خبرآنلاین»، «خبرگزاری فارس» و … اشاره کرد.
(مثلاً: هفته پیش فیلم الف را دیدم و اکنون فیلم ب از همان بازیگر را پیشنهاد داده است یا شخص جیم که دنبال میکنم پستی از شخص دال را پسندیده است و برای همین سامانه دنبال کردن شخص دال را به من پیشنهاد داده است یا چون چند روز قبل عبارت هـ را جستجو کردم، اکنون در تارنمای واو مطلبی درباره آن به من پیشنهاد شده است)
دانشآموزان گزارش بررسی خود را در جلسه آینده به کلاس ارائه کنند.
- در صورتی که قصد اجرای فعالیت ش.خ پ۱ را دارید، برای اجرای درسنامه دو جلسه مجزا زمان بگذارید.
- به منظور صرفهجویی در هزینه و کاغذ، پیشنهاد میشود رسیدهای خرید مشتریان موجود در کاربرگ ش.خ پ1 را یکبار (ترجیحاً رنگی) چاپ کرده و به صورت لمینت شده در اختیار دانشآموزان قرار دهید تا امکان استفاده مکرر در جلسات مشابه را داشته باشد.

پایهٔ تحصیلی
۷، ۸، ۹ و ۱۰

زمان اجرا
دو جلسه ۶۰ دقیقهای

زمینهٔ تلفیق
- مطالعات اجتماعی پایه هشتم: بخش درس 7 «ارتباط و رسانه» (بخش سیر تحول وسایل ارتباطی)
- آمادگی دفاعی پایه نهم: درس 1 «امنیت» (بخش ابعاد امنیت)
محتوای بستهٔ یادگیری
- پردهنگار (ID789-e1-P1)
- مشاهده نسخه pdf
- بارگیری نسخه pptx
- کاربرگ ۱ (ID789-e1-K1)
- مشاهده نسخه pdf
- بارگیری نسخه docx
- کاربرگ ۲ (ID789-e1-K2)
- مشاهده نسخه pdf
- بارگیری نسخه docx
- کاربرگ ۲ نسخه معلم (ID789-e1-K2M)
- مشاهده نسخه pdf
- کاربرگ فیلمپژوهی ۱ (ID789-e1-V1K)
- مشاهده نسخه pdf
- بارگیری نسخه docx
- کاربرگ فیلمپژوهی ۱ نسخه معلم (ID789-e1-V1KM)
- مشاهده نسخه pdf
برای مشاهده و دریافت فایلها
لطفاً وارد حساب کاربری خود شوید.
طراح درسنامه
- طراحان آموزشی ابریشهر
آخرین بهروزرسانی:
سه شنبه 1 آبان 1403
لینک کوتاه: