درسنامه
عقل سالم و بدن سالم
چگونه از بدن و ذهنمان در هنگام استفاده از فضای مجازی مراقبت کنیم؟
تبعات جسمی و ذهنی استفاده نادرست از ابزارهای دیجیتال، یکی از این مسائل مهمی است که مردم دنیا را درگیر خود کرده است. هر چند هنوز بسیاری از ابعاد و اثرات استفاده از نمایشگرها، امواج مخابراتی و اینترنت بر مغز و بدن ناشناخته است؛ اما بنا بر احتیاط، کاربران باید از دوره کودکی و آغاز استفاده از این فناوریها، نسبت به مراقبتهای لازم از خود آگاه باشند. این درسنامه برخی از آداب کاربری رسانهها و فضای مجازی ناظر به مراقبت از جسم و ذهن را به دانشآموزان آموزش میدهد.
شایستگیهای هدف:
- اهمیت حفظ سلامتی در دو بعد جسمی و ذهنی را دریابد.
- بتواند حین کاربری فضای مجازی، مراقب جسم و ذهن خویش باشد.
کلیدواژهها:
آداب کاربری – آسیبهای جسمانی – آسیبهای ذهنی – ارگونومی
برای مشاهده کامل «گامهای مسیر یادگیری» و بارگیری «محتوای بستهٔ یادگیری» باید عضو ابریشهر شوید.
گامهای مسیر یادگیری
زمان: ۶۰ تا ۷۵ دقیقه
گامهای مسیر یادگیری
زمان: ۶۰ تا ۷۵ دقیقه
پیشنهاد ۱
شکلدهی مفهوم
۲۰ دقیقه
در این فعالیت قصد داریم توجه دانشآموزان را به نعمت پنهان سلامتی جسم جلب کنیم.
به دانشآموزان بگویید چشمهای خود را ببندند و داخل دفترشان یک نقاشی بکشند. سپس از آنها بخواهید همچنان با چشم بسته، بالای نقاشی نام خود را با دست غیرتخصصیشان بنویسند.
چشمهایشان را باز کنند و نظرشان را راجع به نقاشی خود بگویند. صحبت را به این سمت هدایت کنید که «اگر واقعا قدرت بینایی یا یک دست نداشته باشید، چه مشکلاتی پیش میآید؟»
میتوانید سؤالات را به سمت نعمتهای جسمانی پنهانتر ببرید:
- «اگر چهار انگشتتان سالم باشد، فقط انگشت شست نداشته باشید. چه میشود؟» و از بچهها بخواهید که انجام کارهایی را بدون انگشت شست امتحان کنند.
- «اگر ابرو نداشتید چه میشد؟»، «اینکه چشم در گودی صورت قرار دارد چه فایدهای دارد؟»، «چرا اشک شور است؟»، «اگر به جای دو چشم، یک چشم داشتیم چه میشد؟» و …
نکته: در صورت تمایل برای تکمیل این بخش میتوانید #ویدیو1، مربوط به برشی از تفسیر آیه 8 و 9 سوره بلد توسط حجتالاسلام قرائتی که در آن به برخی ویژگیهای کمتر توجه شده نعمت چشم، زبان و لب اشاره میکنند را نیز پخش کنید.
در انتها دانشآموزان را به این جمعبندی برسانید که «تکتک اجزای جسم انسان دارای نعمتهای پنهانی است که عموماً قدر آنها را وقتی میفهمیم که نباشند.»
اگر دانشآموزان نیز در این زمینه تجربهای دارند که پس از ابتلا به یک بیماری خاص قدر سلامتی را دانستند اجازه دهید بیان کنند.
پس از توجه به جسم، قصد داریم اهمیت سلامت روان و ذهن را به دانشآموزان گوشزد کنیم. برای این منظور فعالیتهای زیر را انجام دهید:
- تعدادی از شاگردان داوطلب را پای تخته بیاورید. از آنها بخواهید شروع به نقاشی/حل جدول سودوکو/مطالعه یک متن کنند. همزمان به سؤالات شما درباره جدول ضرب هم پاسخ دهند.
- چند دانشآموز را جلوی کلاس بیاورید تا یک «ماراتن تمرکز» انجام دهند. به این صورت که از آنها بخواهید کتابی را باز کرده و با نهایت توان و تمرکز شروع به خواندن کنند. همزمان با صدای بلند با سایر بچههای کلاس گفتگو در یک موضوع خندهدار کنید. هر کدام از آنها که حواسش پرت شد و سرش را از کتاب بلند کرد بازنده است.
در نهایت اینطور جمعبندی کنید که «ظاهراً علاوه بر سلامت و توان جسمی، ما نیاز به سلامت و توان ذهنی هم داریم.»
پیشنهاد 2
شکلدهی مفهوم
۱۵ دقیقه
درباره سلامت جسم از دانشآموزان بپرسید:
- «سختترین بیماری که تا به حال خودتان به آن دچار شدهاید چه بوده؟»
- «در سختترین لحظات بیماری، بیشترین چیزی که به آن احتیاج داشتید چه بود؟»
- «چرا در آن زمانهای سخت، حال درس خواندن یا هوس بازی با رایانه نداشتید؟»
- «بیماری باعث شد بعد از آن قدر چه چیزهایی را بیشتر بدانید؟»
پس از این دانشآموزان را به سلامت روان توجه دهید:
- «آیا پیش آمده که به خاطر اضطراب امتحان، دلدرد یا سردرد بگیرید؟»
- «آیا پیش آمده که به خاطر کمخوابی یا بیخوابی، توان هیچ کاری نداشته باشید؟»
- «آیا سلامت ذهن و مغز بر جسم اثر دارد؟»
اینطور جمعبندی کنید که «جسم و ذهن ما نعمتهای بزرگی است که تا زمانی که آن را از دست ندهیم قدرش را نمیدانیم.»
پس از توجه دادن دانشآموزان به اهمیت سلامت در دو بعد جسم و ذهن، درباره اثر استفاده از فضای مجازی و رسانهها بر سلامتی گفتگو کنید:
- «رایانه و موبایل چه اثری ممکن است بر سلامتی جسم بگذارند؟»
- «آیا ممکن است بازی و فیلم و موسیقی بر ذهن اثر بگذارند؟»
بحث را اینطور جمعبندی کنید که «برای حفظ سلامتی در هنگام استفاده از رسانهها و فضای مجازی باید اصول و آدابی را رعایت کرد»
پیشنهاد 1
بیان مستقیم
۱۵ دقیقه
#پردهنگار را پخش کنید و به کمک آن برخی آداب جسمانی کاربری فضای مجازی را تدریس کنید.
پیشنهاد 2
نمایش خلاق
۲۰ دقیقه
به منظور آموزش اصول و آداب جسمانی که هنگام استفاده از ابزارهای فضای مجازی باید رعایت کرد، یک نمایش خلاق اجرا کنید. به این صورت که خودتان یا یکی از دانشآموزان، نحوه استفاده غلط از ابزارهایی مثل تلفن همراه، لپتاپ، تماشای پروژکتور و … را اجرا کنید و از شاگردان بخواهید بگویند «طی این مدل استفاده به کدام اندامهای بدن آسیب وارد میشود؟» و «روش درست کاربری چگونه است؟»
پیشنهاد 1
بیان مستقیم
۲۰ دقیقه
برای آشنایی با اهمیت اثر فضای مجازی بر ذهن و اصول کاربری آن، #پردهنگار را پخش کنید.
پیشنهاد 2
شکلدهی مفهوم
۲۰ دقیقه
از دانشآموزان بپرسید آیا ممکن است چیزی وجود داشته باشد و ما آن را با چشمهایمان نبینیم؟ ابتدا اجازه دهید همه دانشآموزان پاسخ دهند و اگر پاسخها درست و کافی نبود، خودتان پاسخ بدهید: «بله. مانند صدا و اشعهها که دارای «امواج» هستند.»
سپس بپرسید «آیا ابزارهای مورد استفاده در فضای مجازی که اینترنت را دریافت میکنید، امواج دارند؟» «اگر بله، چگونه باید از مغز در برابر آسیبهای احتمالی این امواج مراقبت کنیم؟» پس از دریافت پاسخهای دانشآموزان، مراقبتهای لازم برای مغز در استفاده از فضای مجازی را به دانشآموزان بگویید.
نکته: در این بخش میتوانید نکات د.گ2 درسنامه فصل رسانههای اجتماعی (LM456-e1-T) را درباره آداب زمانی کاربری فضای مجازی و تشبیه آن به خوراکی نیز مجدداً مرور کنید.
پیشنهاد 1
نمایش خلاق
۱۵ دقیقه
#پردهنگار را پخش کنید و به کمک موشنگرافیهای موجود در آن جلسه را مرور کنید. برای این منظور #کاربرگ1 را میان دانشآموزان توزیع کنید و از آنها بخواهید متناسب با نکتههایی که در ویدیوها مشاهده میکنند، خلاصهای از جلسه را در کاربرگ یادداشت کنند.
نکته: این کاربرگ را به عنوان خلاصهای از نکتههای این جلسه در اختیار دانشآموزان بگذارید تا در خانه نیز آن را همراه داشته باشند و بتوانند به این آموختهها مراجعه کنند.
پیشنهاد 2
پرسشگری معلم
۱۵ دقیقه
پای تخته، شش دایره بکشید و داخل هر یک از آنها «چشم»، «گوش»، «گردن»، «مغز»، «دست» و «ستون فقرات» را بکشید/بنویسید.
سپس موارد مختلف خطا در نحوه استفاده از ابزارهای فضای مجازی را ذکر کنید و از دانشآموزان بپرسید «این اشتباه به کدام عضو بیشتر آسیب میرساند؟»
دانشآموزان برای پاسخ، یک توپ کوچک یا کاغذ باطله مچاله را به سمت عضو مرتبط پرتاب کنند.
پیشنهاد 3
شکلدهی مفهوم
۱۰ دقیقه
دانشآموزان را به گروههای ۵ نفره تقسیم کنید. به دانشآموزان بگویید هرکس کتابی را در نقش یک ابزار رسانهای (مثل گوشی یا تبلت یا لپتاپ) در دست بگیرد. سپس هرگروه پس از مشورت با اعضایش، یک حالت اشتباه کاربری از ابزار (از لحاظ جسمی) را طراحی کند و اعضای گروه به همان صورت قرار بگیرند.
به دانشآموزان توضیح دهید بازی به این نحو است که برای هرگروه معلم دستان خود را روی چشمهایش میگذارد و به محض اینکه دستانش را بردارد، گروه مورد نظر باید به حالت کاملاً صحیح بنشیند.
این بازی را برای همهی گروهها اجرا کنید و به این بهانه پس از فعالیت هر گروه، ایرادهای دانشآموزان را توضیح دهید تا درس تثبیت شود.
پیشنهاد 1
تحقیق و کاوشگری
۱۰ دقیقه
از دانش آموزان بخواهید رعایت آداب کاربری استفاده از فضای مجازی توسط اعضای خانواده خود را بررسی کنند و اشتباهها را با نوشتن و دادن نامهای محبتآمیز به هریک از آنها تذکر دهند. سپس گزارش این کار را در #کاربرگ2 ثبت کنند و به شما تحویل دهند.
پیشنهاد 2
تحقیق و کاوشگری
۳۵ دقیقه
از دانش آموزان بخواهید #کاربرگ3 درباره مراقبتهای کاربری رسانهای که در طول هفته انجام میدهند را به مدت یک هفته داخل خانه خود بچسبانند و تا هفته آینده آن را تکمیل و به شما تحویل دهند.
- این درسنامه به دلیل اهمیت آن در آیندهی زندگی دانشآموزان، یکی از مهمترین درسنامههای مقطع دبستان است. سعی کنید در همهی جلسات نکتههای این درسنامه را به دانشآموزان یادآوری کنید تا رعایت این ترفندهای برایشان عادت و تثبیت شود.
- یک نکتهی حیاتی دربارهی این درسنامه در مقطع چهارم تا ششم ابتدایی، این است که به صورت پیشُفرض و در حالت درست مالکیت ابزارها، دانشآموزان در این سن، گوشی، تبلت، لپتاپ یا کامپیوتر شخصی ندارند و نباید داشته باشند؛ بنابراین ضروری است شما به عنوان معلّم و الگوی دانشآموزان، در لحن تدریس خود، به طرزی صحبت کنید که به روشنی مشخص شود منظور از کاربری، زمانهای استفادهی دانشآموزان از «وسیلهی پدر و مادر یا وسیلهی عمومی منزل» میباشد و نه رسمیت بخشیدن به مالکیت مستقل شخصی در این سن.

پایهٔ تحصیلی
۴، ۵ و ۶

زمان اجرا
۶۰ دقیقه

زمینهٔ تلفیق
- کاروفناوری پایه ششم (اجرای آزمایشی): درس 2 «رایانهها همه جا هستند»
- علوم تجربی پایه پنجم: درس 5 «حرکت بدن» و درس 6 «چه خبر (1)»
محتوای بستهٔ یادگیری
- پردهنگار (LE456-e1-P1)
- مشاهده نسخه pdf
- بارگیری نسخه pptx
- کاربرگ ۱ (LE456-e1-K1)
- مشاهده نسخه pdf
- بارگیری نسخه docx
- کاربرگ ۱ نسخه معلم (LE456-e1-K1M)
- مشاهده نسخه pdf
- کاربرگ ۲ (LE456-e1-K2)
- مشاهده نسخه pdf
- بارگیری نسخه docx
- کاربرگ ۲ نسخه معلم (LE456-e1-K2M)
- مشاهده نسخه pdf
- کاربرگ ۳ (LE456-e1-K3)
- مشاهده نسخه pdf
- بارگیری نسخه docx
- کاربرگ ۳ نسخه معلم (LE456-e1-K3M)
- مشاهده نسخه pdf
- ویدیو ۱ (LE456-e1-V1)
- مشاهده ویدیو
برای مشاهده و دریافت فایلها
لطفاً وارد حساب کاربری خود شوید.
طراح درسنامه
- طراحان آموزشی ابریشهر
آخرین بهروزرسانی:
سه شنبه 6 آذر 1403
لینک کوتاه: